ชุดครุย หรือครุยวิทยฐานะ เป็นอีกหนึ่งสิ่งที่นักศึกษาส่วนใหญ่ต่างรอคอยที่จะได้สวมใส่เมื่อถึงวันสำเร็จการศึกษา ครุยวิทยฐานะไทยในปัจจุบันมีหลากหลายรูปแบบ แต่ละสถาบันอุดมศึกษาจะกำหนดรูปแบบของครุยวิทยฐานะให้มีลักษณะเฉพาะของตนเองด้วย ในบทความนี้มีเกร็ดความรู้ ประวัติชุดครุยไทย มาให้ได้อ่าน มีประเด็นที่หลายคนอาจจะเข้าใจผิดเกี่ยวกับชุดครุยอยู่ก็ได้นะ
8 เรื่องน่ารู้ ประวัติชุดครุยไทย
1. ครุยวิทยฐานะไทย คืออะไร มีไว้เพื่ออะไร?
ครุยวิทยฐานะไทย คือ ชุดพิธีการใช้ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตร ซึ่งเป็นเครื่องแสดงวิทยฐานะทางการศึกษาของมหาวิทยาลัยนั้น ๆ ซึ่งสถาบันอุดมศึกษาในประเทศไทยถือรับธรรมเนียมปฏิบัติมาจากพิธีการสำเร็จการศึกษาของสถาบันอุดมศึกษาทางตะวันตก ครุยวิทยฐานะไทยนั้นมหาวิทยาลัยจะกำหนดรูปแบบและระเบียบในการสวมชุดครุยนั้น มหาวิทยาลัยจะต้องตรากฎขึ้นเป็นพระราชกฤษฎีกา ปัจจุบันครุยวิทยฐานะใช้ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรเพื่อแสดงถึงปริญญาวิทยฐานะที่ได้จากการสำเร็จการศึกษา
2. พ.ศ. 2457 ประเทศไทยเริ่มมีแนวคิดเกี่ยวกับการใช้ครุยวิทยฐานะ
ประเทศไทยมีแนวคิดเกี่ยวกับการใช้ครุยวิทยฐานะในปี พ.ศ. 2457 โดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระบรมราชานุญาตให้ผู้สำเร็จการศึกษาในชั้นบัณฑิตจากโรงเรียนข้าราชการพลเรือนของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวอยู่สามารถใช้ครุยเพื่อเป็นเกียรติยศได้ อย่างไรก็ตามในขณะนั้นโรงเรียนข้าราชการพลเรือนฯ จัดการเรียนการสอนได้เพียงระดับประกาศนียบัตรเท่านั้น จึงไม่มีการจัดสร้างเสื้อครุยเพื่อแสดงว่าเป็นผู้สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาในขณะนั้น
3. เสื้อครุยบัณฑิตจุฬาฯ ในปี พ.ศ. 2473 ถือเป็นครั้งแรกที่มีการใช้ครุยวิทยฐานะปริญญาในไทย
เมื่อโรงเรียนข้าราชการพลเรือนของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้รับการประดิษฐานขึ้นเป็นจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยในปี พ.ศ. 2460 และสามารถจัดการศึกษาถึงระดับปริญญาได้เป็นผลสำเร็จ เมื่อปี พ.ศ. 2471 ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงมีความคิดที่จะสร้างเสื้อครุยสำหรับบัณฑิตจุฬาฯ และออกเป็นพระราชกำหนดเสื้อครุยบัณฑิตของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยในปี พ.ศ. 2473 ถือเป็นครั้งแรกที่มีการใช้ครุยวิทยฐานะสำหรับผู้สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาในประเทศไทย เมื่อประเทศไทยได้ขยายการศึกษาในระดับอุดมศึกษา สถาบันอุดมศึกษาต่าง ๆ จึงได้จัดสร้างครุยวิทยฐานะเป็นลักษณะเฉพาะของตนเองมาจนถึงปัจจุบัน
4. มีการเข้าใจผิดว่าครุยวิทยฐานะไทย เป็นเสื้อครุยที่ได้รับพระราชทานจากพระมหากษัตริย์ไทย
มีการเข้าใจผิดว่าครุยวิทยฐานะไทยเป็นเสื้อครุยที่ได้รับพระราชทานจากพระมหากษัตริย์ไทย ซึ่งมีเพียงจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเท่านั้นที่ได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาตจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ภายหลังจากการก่อตั้งมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง สถาบันอุดมศึกษาอื่น ๆ จึงได้ออกแบบครุยวิทยฐานะขึ้นเองโดยไม่ต้องขอพระราชทาน แต่ถูกเข้าใจผิดว่าครุยวิทยฐานะไทยทั้งหมดเป็นของพระราชทานและให้ความสำคัญในมุมมองของความศักดิ์สิทธิ์
5. ความต่างชุดครุย ม.รัฐ และ ม.เอกชน
ครุยวิทยฐานะสำหรับสถาบันอุดมศึกษาของรัฐจะกำหนดไว้ในพระราชกฤษฎีกาหรือกฎหมายอื่น ส่วนสถาบันอุดมศึกษาของเอกชนกำหนดไว้ในข้อบังคับของตน การใช้ครุยวิทยฐานะสำหรับมหาวิทยาลัยรัฐโดยไม่ชอบนั้นมีโทษ
6. รูปแบบของครุยวิทยฐานะ แต่ละมหาลัยมีลักษณะเฉพาะของตนเอง
ครุยวิทยฐานะไทยในปัจจุบันมีหลากหลายรูปแบบ แต่ละสถาบันอุดมศึกษาจะกำหนดรูปแบบของครุยวิทยฐานะให้มีลักษณะเฉพาะของตนเอง โดยสามารถจำแนกเป็น 2 แบบหลัก ๆ ได้แก่ รูปแบบตามพระราชพิธีไทยแบบโบราณ และรูปแบบตามแบบตะวันตก
7. ครุยรูปแบบตามพระราชพิธีไทยแบบโบราณ
ครุยวิทยฐานะรูปแบบนี้ มีลักษณะคล้าย ๆ ชุดครุยพระยาแรกนา หรือขุนนางสมัยโบราณหรือที่เรียกว่าครุยเทวดา โดยจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเป็นสถาบันอุดมศึกษาแห่งแรกที่ใช้ครุยวิทยฐานะในรูปแบบนี้ ครุยวิทยฐานะรูปแบบนี้สามารถแยกตามชนิดเนื้อผ้าและสีได้ดังนี้
ครุยเนื้อผ้าโปร่งสีขาว – รายชื่อมหาลัยที่ใช้ครุยรูปแบบนี้
- จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
- มหาวิทยาลัยขอนแก่น
- มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
- มหาวิทยาลัยนเรศวร
- กลุ่มมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล
- มหาวิทยาลัยนราธิวาสราชนครินทร์
- มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา
- มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชูปถัมภ์
- มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี
- มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี
- สถาบันการอาชีวศึกษา
- สถาบันการอาชีวศึกษาเกษตร
ครุยเนื้อผ้าโปร่ง สีอื่นๆ
- มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี ใช้เนื้อผ้าต่างกันในแต่ละระดับปริญญา ระดับบัณฑิตและระดับมหาบัณฑิตใช้เนื้อผ้าสีน้ำเงินโปร่ง ระดับดุษฎีบัณฑิตใช้เนื้อผ้าทึบ สีแดง
- มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ใช้เนื้อผ้าสีชมพู
- มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์ ใช้เนื้อผ้าสีฟ้าคราม
ครุยเนื้อผ้าทึบสีแดงหมากสุก (สีแสด) สีแดง หรือสีเลือดหมู
- มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี ใช้เนื้อผ้าสีแดง
- มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ ใช้เนื้อผ้าสีแดง
- สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง ใช้เนื้อผ้าสีแดง
- มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย ใช้เนื้อผ้าสีแสด
- มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง ใช้เนื้อผ้าสีแดง
- สถาบันเทคโนโลยีปทุมวัน ใช้เนื้อผ้าสีเลือดหมู
- สถาบันการพยาบาลศรีสวรินทิรา สภากาชาดไทย ใช้เนื้อผ้าสีแดงกาชาด
ครุยเนื้อผ้าทึบสีดำ
- กลุ่มมหาวิทยาลัยราชภัฎ (บางแห่ง)
- ครุยเนื้อผ้าทึบสีเขียวเข้ม
- สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์
ครุยเนื้อผ้าทึบ สีอื่นๆ
- มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา ใช้เนื้อผ้าสีม่วง
- มหาวิทยาลัยราชภัฏศรีสะเกษ ใช้เนื้อผ้าสีทอง
8. ครุยรูปแบบตามแบบตะวันตก
ครุยวิทยฐานะประเภทนี้ มีลักษณะเป็นครุยคลุมใช้เนื้อผ้าทึบสีดำหรือสีอื่น ๆ อาจประดับฮูดหรือหมวกคล้ายกับครุยวิทยฐานะที่ใช้ในประเทศแถบตะวันตก โดยมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์เป็นสถาบันอุดมศึกษาแห่งแรกที่ใช้ครุยวิทยฐานะในรูปแบบนี้ ครุยวิทยฐานะรูปแบบนี้สามารถแยกลักษณะได้ดังนี้
ชุดครุยแบบครุยตุลาการหรือทนายความ
- มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ในอดีตเคยมีการใช้หมวก แต่ปัจจุบันได้ยกเลิกใช้ไปแล้ว
- มหาวิทยาลัยศรีปทุม
- มหาวิทยาลัยรัตนบัณฑิต
ชุดครุยตะวันตกแบบมีหมวก
- มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
- มหาวิทยาลัยมหิดล
- มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
- มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
- มหาวิทยาลัยนครพนม
- มหาวิทยาลัยแม่โจ้
- มหาวิทยาลัยพะเยา
- มหาวิทยาลัยกรุงเทพ
- มหาวิทยาลัยรังสิต
- มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย
- มหาวิทยาลัยอัสสัมชัญ
ชุดครุยตะวันตกแบบไม่มีหมวก
- มหาวิทยาลัยศิลปากร
- มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
- มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์
- มหาวิทยาลัยบูรพา มีหมวกสำหรับดุษฎีบัณฑิต
- มหาวิทยาลัยทักษิณ
- มหาวิทยาลัยมหาสารคาม
- มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์
- มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี
- มหาวิทยาลัยรามคำแหง
- มหาวิทยาลัยราชภัฏจันทรเกษม
- มหาวิทยาลัยราชภัฏสงขลา
- มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม
- มหาวิทยาลัยราชภัฏร้อยเอ็ด
- มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่
- มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย
- มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์
- มหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎร์ธานี
- มหาวิทยาลัยราชภัฏชัยภูมิ
- สถาบันการพลศึกษา
- สถาบันอุดมศึกษาเอกชนอื่นทั้งหมดนอกเหนือจากที่ได้กล่าวมานี้
ชุดครุยตะวันตกสีอื่น ๆ
- มหาวิทยาลัยสวนดุสิต ใช้เนื้อผ้าสีน้ำตาลแก่
- สถาบันเทคโนโลยีแห่งสุวรรณภูมิ ใช้เนื้อผ้าสีแดง
อ้างอิงที่มา : ราชกิจจานุเบกษา, ระเบียบการทั่วไปแห่งโรงเรียนข้าราชการพลเรือน ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าอยู่หัว, เล่ม ๓๑, ตอน ๐ ง, ๖ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๕๗, หน้า ๒๐๑๑, ราชกิจจานุเบกษา, พระราชกำหนดเสื้อครุยบัณฑิตของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย พุทธศักราช ๒๔๗๓, เล่ม ๔๗, ตอน ๐ ก, ๖ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๗๓, หน้า ๙๒, ครุยวิทยฐานะไทย วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี